Adriaan van Dis, Bali en ik

Leuk, dacht ik, Bali op de televisie zondagavond, met Adriaan van Dis, de grijsrijzige man die zo intrigerend en gedistingeerd praat.
Wel, ik weet niet of jullie het gezien hebben, maar de uitzending was beslist geen reclame voor Bali, sterker nog, het eiland kwam er monsterlijk van af. Het oprukkende toerisme en de bijbehorende drukte konden de goedkeuring niet wegdragen en tergend schrijnend werd het toen er beelden kwamen van een vrouw die al 12 jaar (!) lag te kreperen in haar eigen vuil en niet verzorgd werd door haar naasten.
Ja, dacht ik, ja meneer van Dis, u heeft gelijk, helaas. Het is precies de vinger op de zere plek, de vinger die de wereld achter de verborgen glimlach naar boven kokt.
En toch.
Toch heeft het eiland me nog steeds in haar greep. Ook ik was en ben nog steeds onder de indruk van wat ik daar heb gezien, ook ik voel me machteloos vanwege al het onrecht dat daar gebeurt. Wat meneer van Dis heeft laten zien is helaas geen uitzondering. Gehandicapte kinderen bijvoorbeeld worden daar net als de in de steek gelaten vrouw ook aan hun lot overgelaten, weggestopt in hutjes waarin het over de 40 graden wordt. Geen verzorging, geen behandeling, geen geld, geen toekomst, geen mogelijkheden.
Het strakke regime van het met de paplepel ingeprente hindoeistische geloof is waarom mijn Balinese vriend Ketut af en toe door dreigt te draaien en het niet meer ziet zitten, weg wil rennen om nooit meer terug te komen. Maar dat kan niet omdat hij, net als vele vele anderen daar, een  gevangene is van het geloof, van al die rituelen, de familie, zijn gezin, de gemeenschap waarin hij woont. Het inzicht om te veranderen ontbreekt, de sociale druk van de gemeenschap is te groot. De strijd om het bestaan vergt alle energie, er is geen ontsnappen aan. Er is geen haar op zijn hoofd die kan bedenken dat  verandering mogelijk is.
Wij westerlingen/Europeanen/mensen die het goed hebben, kunnen dat met z'n allen wel willen, maar het gaat niet gebeuren. Een geloof of een cultuur verander je niet, zeker niet als het hele bestaan er op gebaseerd is.
Geen enkel geloof is te veranderen, denk ik. Misstanden kun je blootleggen, politieke situaties kun je aan de kaak stellen, je kunt een heel klein beetje helpen misschien (door een tv-uitzending, door geld te geven, door micro-krediet in te zetten, door hulp te geven, etc), maar een echt diepgaande verandering teweeg brengen gaat niet lukken. Daarin moeten we realistisch zijn.
Het is trouwens één van de redenen waarom ik in 'het geheime dolfijneiland' een andere wereld heb geprobeerd te creeeren, een wereld zonder facades en misstanden, een wereld zonder geld. Een utopie als het ware. Omdat ook ik de pijn en de hypocrisie achter de glimlach heb gezien en dat niet kon verenigen met het overigens heus wonderschone Bali, en dan heb ik het niet over het drukke zuiden, maar over de rustigere gebieden in het oosten en noorden.
Ik heb het al vaker genoemd hier, de verwarring waarin ik terecht ben gekomen na mijn bezoek aan Bali. Het heeft te maken met de dingen die meneer van Dis heeft laten zien. Precies die dingen, precies die verontwaardiging.
Ik wou dat ik hem kende, deze meneer van Dis, en dat er dan iets iets uit zou groeien. Iets constructiefs. Iets anders. Iets beters. Voor dáár.